|
|
Tekst: Edyta Kotowicz
Foto: Z archiwum organizatorów projektu
| 
2005.02.28
|
Realistyczne zdjęcie polskiego bankomatu zawisło na szwedzkiej ścianie
Słuchaj rady mojej, lepiej ty z obcemi, z cudzoziemcami się trzymaj, w cudzoziemcach zgiń, rozpłyń się, a niechże ciebie Bóg broni od Poselstwa, a tyż od Rodaków, bo Źli, Niedobrzy, skaranie boże, tylko ciebie gryźć będą i tak cię zagryzą!(1)
Tak ustami jednego z bohaterów Transatlantyku mówił niegdyś Gombrowicz. Przebywając latami na obczyźnie, wciąż w swoich utworach powracał do problemów Ojczyzny, Polski, Narodu, Europy, wciąż analizował, jak postrzegani są Polacy przez innych, jak widzą siebie samych.
Co zmieniło się dziś? Ile stereotypów w myśleniu o Polsce i Polakach zagranicą, ile stereotypów w nas samych? Jak nas postrzegają na przykład Szwedzi? Wyjść temu naprzeciw to wyzwanie, które podjęli młodzi ludzie organizując dni kultury polskiej na Uniwersytecie Sztokholmskim. Polska młodzież w spotkaniu z młodzieżą szwedzką, w spotkaniu z samymi sobą szukała odpowiedzi na pytanie: kim jestem jako Polak? Rozwiązaniem były prace artystyczne, efekty warsztatów i performance prezentowane podczas trwania festiwalu.
Instalacja - "Yellow"
Zespół współtwórców projektu Polen.edu, zorganizowanego przez polskie stypendystki programu Socrates/Erasmus na Uniwersytecie Sztokholmskim: Annę Tomaszewską (Uniwersytet Śląski w Cieszynie) i Alicję Rogalską (UW) oraz szwedzką studentkę Kristin Lindberg, przy aktywnej współpracy grupy szwedzkich (Andreas Jönsson, Linn Vidalve) i polskich (Magdalena Szewciów, Aleksandra Fafinska) studentów rzucił poprzez sztukę wyzwanie narodowej tożsamości. Młodzi polscy artyści z poselstwem tolerancji i kreatywności, z życzliwą pomocą cudzoziemców realizowali projekt z myślą o swoich rodakach.
Nie bój się, zaraz co uradziemy, już ja ciebie z Rodakami poznam, to ci dopomogą lub nie dopomogą!(2)
Dopomogli? Dopięli swego? Czy zrealizowali cele projektu?
Zniesienie granic
Na kilka dni na murach szwedzkiej Alma Mater zagościły fotografie z polskiej rzeczywistości. Twarze studentów polskich uczelni, fragmenty ich studenckiej codzienności, w kilku zdaniach skrawki ich bogatych osobowości.
Takie wystawy fotografii jak "Kolonizowanie/polonizowanie - Akcja/instalacja" - Joanna Rzepka, Łukasz Dziedzic, Marcin Pietruszka (Grupa Pozitywna, Instytut Sztuki, UŚ Cieszyn), "Ludzie i miejsca" - Agata Szymborska i Łukasz Dzięciołowski (Instytut Kultury Polskiej, Warszawa), "Ja - student" - Konrad Dwornik, Etnologia, UŚ Cieszyn czy wreszcie Trzy "Proste" Pytania - Agata Szymborska i Łukasz Dzięciołowski (Instytut Kultury Polskiej, Warszawa) i wiele innych zostały zaprezentowane studentom i pracownikom szwedzkiej uczelni oraz przechodniom.
Młodzi ludzie ze zdjęć niczym nie różnili się od swoich rówieśników, którzy mijali ich wizerunki spiesząc się na zajęcia uniwersyteckimi korytarzami. Ktoś próbował wybrać pieniądze z fotografii polskiego bankomatu... Przez kilka dni stół zastawiony do śniadania był integralną częścią korytarza uniwersytetu w Sztokholmie (Performance "Don't talk while eating", Grupa Pozitywna, Instytut Sztuki, UŚ Cieszyn).
Śniadanie na dziedzińcu uniwersyteckim
Polska studencka rzeczywistość wtopiła się w rzeczywistości akademickiej społeczności szwedzkiej. To współistnienie bez zgrzytów dwóch kulturowych wymiarów na przestrzeni uniwersytetu można uznać za triumf idei integracji i tolerancji, której patronował projekt Polen.edu.
Tożsamość wystawiana
Imię, nazwisko, miejsce urodzenia, wiek to podstawowe dane każdego z nas. Jedne bardziej, drugie mniej ważne na co dzień. Wszystkie jednak ważne dla faktu, kim jesteśmy. To skąd pochodzę, wpływa bowiem na to, co myślę, w co wierzę, jak postępuję. Stąd rodzi się problem, jak przedstawić się ludziom z innego kraju, z którymi nie dzielę tej części mojej tożsamości, która wynika z faktu, że jestem Polakiem?
Okazji do znalezienia własnej drogi wyrażenia własnego "ja" dostarczyli autorzy warsztatu "List w butelce" - autorzy projektu: studenci IV roku animacji społeczno - kulturalnej UŚ w Cieszynie, prowadząca warsztat: Paulina Pałeczna, animacja społeczno - kulturalna, UŚ Cieszyn. Farby, plastelina, zdjęcia, kredki, wycinki z gazet, opakowania po art. spożywczych, etykietki po napojach, ozdoby, wstążki i koraliki, których można było użyć w komunikacji z innymi studentami, pobudzały wyobraźnię, skłaniały do dalekiego od konwencji wyrażenia siebie.
Podobny efekt osiągnął projekt "Hang your thoughts" - Anna Bas i Aleksandra Fafinska (Instytut Kultury Polskiej, Warszawa). Namalowanie czy zapisanie na częściach garderoby własnych myśli inspirowało do kreatywnego wyrażenia własnej tożsamości, pomijając już fakt, że smarowanie farbami na uczelnianym korytarzu pozwoliło zabieganym niemal dorosłym ludziom na chwile dziecięcej, szczerej radości.
Warsztat - "Hang your thoughts"
Zgadywanie imion i nazwisk znanych - nieznanych Polaków i branie udziału w konkursie to kolejna z dróg poznawania elementów polskiej tożsamości kulturowej, którą otworzył przed szwedzkimi studentami warsztat Aleksandry Mietły, animacja społeczno - kulturalna, UŚ Cieszyn, pt. "VIP PL".
Te i wiele innych akcji artystycznych zorganizowanych przez młodych gości z Polski pozwalały szwedzkim studentom w przerwach między zajęciami na autentyczne obcowanie ze sztuką. Artystyczna forma wyrazu stała się też okazją do odkrywania własnej i cudzej tożsamości. Zamiast dawać odpowiedzi, twórczo stawiano pytania: kim jesteś?, kim jest Szwed?, kim jest Polak?
Dźwięk ponadnarodowy
Dźwięk obcego, niezrozumiałego języka jest tym, co wyodrębnia "My" i "Oni", tym, co różnicuje i dzieli. Całkiem odwrotnie działa dźwięk muzyki oceniany na skali estetycznej, uniwersalnej jakości.
Współczesna elektronika (Performance muzyczny, Rafał Ryłko, Etnologia UŚ Cieszyn) oraz collage sampli, bitów, wokalu, gitary i wizualizacji (Performance dźwiękowo - wizualny projektu "Paracetamol", Grupa Pozitywna, Instytut Sztuki, UŚ Cieszyn oraz Rafał Ryłko, UŚ Cieszyn) przyczyniły się do wykreowania ponadnarodowego audytorium. Artyści ujednolicili dźwiękową percepcją świata, podzielonego w codziennej językowej rzeczywistości na dwa odmienne katalogi dźwięków.
Warsztat - "VIP PL" - szwedzcy studenci zgadują nazwiska znanych Polaków
Wreszcie polska grupa rockowa The Car Is On Fire, anglojęzycznym występem rozpoczęła wspólny wieczór w studenckim klubie. Po koncercie, polska muzyka i specjały polskiej kuchni zakończyły kilkudniowe współistnienie polskiej i szwedzkiej kultury.
Program Polen.edu obejmował też liczne wykłady i pokazy filmowe. Był bogaty w wiele innych atrakcji, o których nie wspomina ta relacja, a których dokładny katalog można znaleźć na stronie http://www.polen.edu.pl/.
Zło, o którym niegdyś pisał Gombrowicz zostało zażegnane. Szwedzi i Polacy, przebywający w Szwecji, którzy zetknęli się z projektem zostali co prawda pogryzieni, ale były to kąsania twórcze, zaczepności artystyczne, po to, aby nie pozwolić na bierność wobec tego, kim jesteśmy i jak jesteśmy postrzegani, na bezczynne poddanie się stereotypom oraz nieświadomości.
Studenci, którzy przyjechali do Szwecji, z poselstwem od rodaków z Polski, sztuką dopomogli zrozumieć kim jest współczesny młody Polak.
|
Edyta Kotowicz
Foto: Z archiwum organizatorów projektu
PoloniaInfo (2005.02.28)
|
Edyta Kotowicz - studentka socjologii i kulturoznawstwa, stypendystka programu Socrates na Uniwersytecie Sztokholmskim. Swoją przyszłość wiąże z mediami.
(1) W. Gombrowicz, Trans-Atlantyk, Kraków 1986, s. 14.
(2) Ibidem.
|
|
