|
 |
Odwiedzin |
37782954 |
 |
 |
Dziś |
3277 |
 |
|
| Piątek 19 kwietnia 2024 |
 |
|
|
|
| |
Wystawa łupy wojenne. Pytania i odpowiedzi |
|
|
|
|
|
|
| | 
2007.12.06
|
Broszura informacyjna Zbrojowni Zamku Królewskiego w Sztokholmie.
1. Dlaczego muzeum Livrustkammaren (Zbrojownia Królewska na Zamku Królewskim w Sztokholmie) organizuje wystawę o łupach wojennych?
Chcemy w ten sposób opowiedzieć o skarbach sztuki i kultury, które szwedzka armia przejęła podczas wojen w epoce swojej potęgi. W dniu dzisiejszym przedmioty te znajdują się w szwedzkich muzeach, archiwach, bibliotekach, prywatnych domach oraz w kościołach. Chcemy również zaprezentować, jak postrzegana była taka grabież w tamtych czasach.Dziś zarekwirowanie własności przegranego państwa jest uważane za sprzeczne z prawem, natomiast wówczas należało do przywilejów zwycięzcy.
Chcemy zaprezentować przedmioty znajdujące się w zbiorach Livrustkammaren i innych współpracujących z nami muzeów i bibliotek oraz udostępnić je wszystkim zainteresowanym. Łupy wojenne wciąż budzą wiele zainteresowania i kontrowersji, nierzadko obrastają w różnego rodzaju mity. Wystawa w Zbrojowni stawia sobie za cel poszerzanie wiedzy o dramatycznej stronie naszej wojennej przeszłości, którą te łupy symbolizują. Jak dotąd, większej wystawy tego typu nie było.
2. Jakie łupy obejmie ekspozycja?
Są to przedmioty, które zostały przejęte w czasie plądrowania majątku pokonanych, np. broń, ale także dzieła sztuki oraz książki. Należy tu rozróżnić łupy wojenne od trofeów wojennych, czyli sztandarów, instrumentów muzycznych i innych przedmiotów, których zabranie z pola walki osłabiało ducha walki przeciwnika.
3. Które kraje padały ofiarą grabieży
Podczas ery szwedzkiej potęgi prowadziliśmy wojnę z Rosją oraz z krajami leżącymi wokół Bałtyku, z wykluczeniem Finlandii, która wchodziła w owym czasie w skład terytorium Szwecji. Podczas wojny 30- letniej głównym wrogiem Szwecji były państwa katolickie. Przeciwnikami w wojnach Karola X Gustawa w latach 50-tych i 60-tych XVII wieku były Polska i Dania.
4. Co stawało się przedmiotem grabieży i dlaczego?
Broń i uzbrojenie, dzieła sztuki, książki, archiwalia /np. rękopisy/ oraz przedmioty kultu religijnego. Szwecja była wówczas krajem ubogim kulturalnie. Zagrabionymi dziełami sztuki przyozdabiano zamki oraz rezydencje możnych, wielkie księgozbiory przewieziono na Uniwersytet w Uppsali, przedmioty kultu religijnego znalazły się w szwedzkich kościołach.
Poprzez zabór prestiżowych zbiorów Szwecja upokarzała swoich wrogów, tym samym podnosząc swój własny status.
5. Jakie prawo zezwalało na zagarnięcie skarbów zwyciężonego kraju?
W XVII wieku powszechnie akceptowane pośród wojujących ze sobą krajów było grabienie pokonanego wroga. Reguły prawne mają swoje korzenie w Starym Testamencie /5 Księga Mojżesza 20..10-14/, a jeszcze wcześniej u antycznych filozofów. Zestawione zostały w 1625 przez Hugo Grotiusa w księdze zatytułowanej „O prawie w czasie wojny i pokoju”.
W pokoju westfalskim zawarte zostało postanowione, że należy na zawsze zapomnieć byłe konflikty, szkody i przemoc, które niosły ze sobą wojny. Skutkowało to tym, że pokonani nie mogli domagać się zwrotu utraconych dóbr.
6. Jak wiele łupów znajduje się dziś w Szwecji?
To były ogromne ilości przedmiotów. Dokładna liczba nie jest wprawdzie znana, ale chodzi tu o tysiące obrazów i innych dzieł sztuki oraz setki większych i mniejszych zbiorów bibliotecznych. Wiele z tych zbiorów nie przetrwało do naszych czasów. Duża część spłonęła w pożarze na zamku Trzy Korony w 1697 roku. Królowa Krystyna zabrała ze sobą duże zbiory sztuki i księgozbiory przy przeprowadzce do Rzymu. Prawdopodobnie wciąż znajdują się w Szwecji łupy, których historia została zapomniana.
7. Gdzie łupy są przechowywane?
Dwa najbardziej znane przedmioty to „Srebrna Biblia”, która znajduje się w Bibliotece Uniwersytetu w Uppsali oraz tak zwana „Diabelska Biblia”, znajdująca się w Królewskiej Bibliotece w Sztokholmie. Poza Zbrojownią łupy można również zobaczyć w Muzeum Narodowym w Sztokholmie - są tu obrazy, w Muzeum Historycznym - przedmioty sakralne (kościelne) oraz w Pałacu Skokloster -między innymi gobeliny z Danii.
8. Czy tylko Szwedzi brali łupy wojenne?
Nie, lecz Szwedzi robili to wyjątkowo systematycznie i na przestrzeni bardzo wielu lat. W konfliktach zbrojnych w XVII wieku grabieży dokonywali wszyscy. Podczas wojny trzydziestoletniej katolickie oddziały na przykład zajęły w Heidelbergu wielką bibliotekę protestancką, by następnie przewieźć ją do Watykanu, gdzie jest ona przechowywana do dziś. Brak naukowych badań nad łupami wojennymi sprawia jednak, iż w gruncie rzeczy niewiele wiadomo o tym, co znajduje się w jakim kraju. Wyjątek stanowią świetnie skatalogowane cenne dzieła sztuki, które w XVI i XVII wieku zostały zagrabione z imperium Osmańskiego, a dziś są w miastach takich jak Wenecja, Wiedeń, Drezno i Monachium.
W późniejszych czasach szczególnie bogatymi łupami wojennymi wsławił się Napoleon. Niemniej jednak wtedy obowiązywały już nieco inne poglądy na temat grabieży i Francja była zmuszona zwrócić część zdobycznego. Międzynarodowe porozumienia w sprawie ochrony dzieł sztuki pojawiły się na przełomie XIX i XX wieku, nie zmienia to jednak faktu, iż w czasie drugiej wojny światowej dochodziło tu do poważnych nadużyć w formie grabieży dokonywanych na szeroką skalę
9. Czy Szwecja również została ograbiona?
W czasie rosyjskich plądrowań wzdłuż szwedzkiego wybrzeża w XVIII wieku wywiezione zostały do Rosji m.in. dzwony kościelne. Nie wiemy dokładnie, jak wiele przedmiotów zrabowanych w Szwecji znajduje się w innych krajach. Jednak bitwy epoki wielkiej potęgi Szwecji rozgrywały się poza jej terytorium, a co za tym idzie nie ucierpiała szczególnie. Zabrane jednak zostały trofea po przegranej bitwie pod Połtawą w 1709 r. Były to sztandary oraz instrumenty muzyczne, które do dziś znajdują się w Rosji, w Zbrojowni na Kremlu.
10. Czy Szwecja zwróci łupy?
Formalnie mamy prawo zatrzymać łupy wojenne. Nie są to skradzione przedmioty, ale zajęte w taki sam sposób, w jaki zajmuje się terytorium wroga. W tamtych czasach zwycięzcom przysługiwało prawo do przejęcia własności dóbr należących do strony pokonanej.
Prawo to sankcjonował pokój westfalski. Szwedzkie prawo jest jednak restrykcyjne w tego typu sytuacjach. Także w innych krajach uważa się, że łupy powinny zostać tam gdzie są, o ile nie zostały zagrabione później niż 350 lat temu.
Nawet gdyby chciano ze względów moralnych zwrócić łupy, nie jest prostym zadaniem stwierdzić, kto jest ich pełnoprawnym właścicielem. Może się również zdarzyć, że dany kraj, właściciel/rodzina właściciela już nie istnieje. Tak więc szwedzkie instytucje kulturalne skłaniają się raczej w kierunku uznania dóbr za wspólne europejskie dziedzictwo kulturalne, o które razem dbamy i utrzymujemy. Tym niemniej każdy przypadek rozpatrywać należy oddzielnie. Szwecja robiła czasem wyjątki, oddała np. Polsce tzw. „Polski Zwój”, który podczas oficjalnej wizyty w 1974 r. przywiózł ze sobą Olof Palme. Zwój jest mozaiką z XVII wieku o dużej dla Polski wartości symbolicznej. (Tak zwany Fårbrevet, farejski rękopis, który Szwecja zwróciła, nie był przedmiotem zaboru).
|
|
|
|
|
|
|
 | Odwiedza nas 24 gości
oraz 0 użytkowników. |
|
|
