Schengen - Europa bez granic... Ale za jaką cenę?

Jak podawaliśmy w poprzednim numerze "Relacji", konwencja (umowa) podpisana w dniu 14 czerwca 1985 roku w Schengen, stanowi o zniesieniu kontroli na wewnętrznych granicach, o wspólnej polityce wizowej oraz azylowej w szeregu państw europejskich, a ściślej mówiąc aż w piętnastu krajach Zachodniej Europy.

W Unii Europejskiej zrzeszonych jest również piętnaście państw. Schengen nie oznacza jednak to samo co Unia Europejska. Umowy z Schengen nie podpisały bowiem dwa państwa - Wielka Brytania oraz Irlandia, które należą przecież do Unii Europejskiej. Natomiast Islandia i Norwegia, jako państwa nie należące do Unii Europejskiej, są sygnatariuszami konwencji z Schengen, o czym należy pamiętać.

Cena za swobodę podróżowania

Wiemy już o tym, że na terytorium wszystkich państw, które podpisały konwencję w Schengen, będziemy mogli swobodnie podróżować tak, jakby granice dla kontroli paszportowych zostały zniesione*. Jaka może być jednak cena za tego rodzaju swobodę?

Mogą to być przede wszystkim ograniczenia w podróżach do wielu państw jak np. Białoruś, Bułgaria, Jugosławia, Kuba, Rumunia, Rosja, Ukraina, Kazachstan. Jednym z takich ograniczeń może więc być obowiązek posiadania wizy wjazdowej do tych krajów. Obowiązek wizowy będzie dotyczył wówczas obywateli państw schengeńskich, a więc i obywateli szwedzkich legitymujących się paszportami tego kraju. Nie powinni mieć natomiast trudności obywatele polscy mający "podwójne" obywatelstwo, jeżeli przy wjeździe do tych krajów okazywać będą paszport polski. Zresztą Polacy z "podwójnym" obywatelstwem są i tak obowiązani do legitymowania się przed władzami polskimi wyłącznie polskimi paszportami. Za legitymowanie się przed władzami polskimi innym paszportem niż paszport Rzeczypospolitej Polskiej grozi kara grzywny do wysokości do 5 000 złotych (art. 65 § 1 pkt 2 Kodeksu wykroczeń), z zamianą w razie nieściągalności na areszt do 2 miesięcy!

Uwaga! tej samej karze podlega również ten, kto świadomie wprowadza uprawnioną do tego władzę w błąd co do swej tożsamości. Kwalifikacji tej podlegać zatem będzie legitymowanie się w Polsce dokumentami zawierającymi inne nazwisko niż nasze nazwisko "polskie", o ile zmiana nazwiska została dokonana za granicą lecz nie została zatwierdzona w Polsce (temat ten omówimy wkrótce obszerniej na łamach "Relacji").

Mamy jednak nadzieję, że obowiązek wizowy nie zostanie przez te kraje wprowadzony w związku z czym Polacy posiadający jedynie obywatelstwo szwedzkie nie będą musieli podlegać ewentualnym ograniczeniom wizowym.

"Podejrzani" Polacy

Europejskie Centrum Zjawisk Rasizmu i Ksenofobii przeprowadziło ostatnio badania z których wynika, iż aż 60% obywateli Unii Europejskiej toleruje, aby obywatele krajów kandydujących, a więc i Polski mogli podejmować pracę w państwach unijnych. Tylko 14% domaga się wprowadzenia dla nas zakazu zatrudnienia. W tym względzie najgorsi są Niemcy (90%), Luksemburczycy (89%), Holendrzy, Belgowie, Austriacy (88%), Grecy (87%). Najmniej negatywnie są do nas ustosunkowani jednak Szwedzi (56%). Wskaźnik ten wynosi u Hiszpanów 69%, u Finów 76% zaś u Duńczyków 65%.

Korzyści z konwencji schengeńskiej

Porozumienie zawarte w Schengen jest pod pewnymi aspektami korzystne. Przede wszystkim tworzy obszar, na którym osoby, towary, usługi oraz kapitał mogą bez dotychczasowych przeszkód przemieszczać się na terenie całej Unii Europejskiej, a więc bez potrzeby poddawania się kontroli paszportowej ze strony straży granicznej.

"Białe Listy" i "Czarne Listy"

Unia Europejska wprowadziła tzw Białe i Czarne listy wizowe dla Białorusinów, Ukraińców, Rosjan oraz dla niektórych innych krajów. Listy te są wspólne dla wszystkich krajów sygnatariuszy konwencji z Schengen. I tak, obywatele państw z "Białej Listy" mogą ubiegać się o wizę na całym obszarze strefy Schengen, przy czym obywatele z "Czarne Listy"muszą ubiegać się o wizy wjazdowe do każdego kraju schengeńskigo z osobna.

Dotyczy to więc również obywateli polskich zamieszkałych w Szwecji.

Polska zawarła porozumienia o ruchu bezwizowym bodajże z 10 państwami Europy Zachodniej i porozumienia te zachowują swą ważność również po wejściu w Szwecji w życie umowy schengenskiej. Całkowity pobyt lub wiele pobytów kolejnych nie może jednak przekroczyć 3 miesiące w jednym półroczu, na całym terytorium schengeńskim (porównaj: Relacje nr 3/2000, str. 30 i nr 4//2000, str. 29). Tak więc Polacy, posiadający ważne zezwolenie na pobyt w Szwecji, mogą wjeżdżać i wyjeżdżać do krajów schengeńskich bez potrzeby starania się o wizę. Trzeba mieć jednak przy sobie ważny dokument podróży, czyli paszport.

Jeśli chodzi natomiast o kraje z którymi Polska nie podpisała umowy o ruchu bezwizowym, to wniosek o wizę należy złożyć w konsulacie danego państwa. Gdy turysta polski zamierza przebywać w wielu państwach musi ubiegać się o wizę w przedstawicielstwie kraju będącego głównym celem pobytu w pojęciu okresu pobytu oraz jego przyczyny.

W przypadku niemożności określenia celu pobytu właściwym państwem do ubiegania się o wizę będzie to państwo na którego terytorium wjeżdża się najpierw.

*Należy jednak pamiętać, że wprawdzie w krajach członkowskich Unii Europejskiej przejścia graniczne zostały zniesione, jednakże służby graniczne działają nadal i kontrolują podróżnych według swego uznania zarówno w pobliżu dawnych zniesionych granic jak i na terenie całego kraju.